Η «Αρχαία Ιερά Συναγωγή των Ιωαννίνων» είναι ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα αντίστοιχα κτήρια, που σώζονται στην Ελλάδα .
Το μνημείο αποτελείται από μία ορθογώνια υπόστυλη θολοσκεπή αίθουσα με πολλά παράθυρα.
Η Εβραϊκή ρωμανιώτικη κοινότητα των Ιωαννίνων μνημονεύεται από την βυζαντινή περίοδο.,στο χρυσόβουλο του έτους 1319 του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β΄ .
Τα χρυσόβουλα ήταν αυτοκρατορικά έγγραφα παραχώρησης προνομίων και έφεραν χρυσή βούλα (σφραγίδα).
Με το χρυσόβουλο λοιπόν του 1314 αναγνωρίζεται στους εβραίους των Ιωαννίνων ισοπολιτεία, τους δίνεται δηλαδή το δικαίωμα να απολαμβάνουν «ιδίαν ελευθερίαν και ανενοχλησίαν», όπως και οι υπόλοιποι κάτοικοι του κάστρου.
Η πρώτη παρουσία των εβραίων είναι οπωσδήποτε παλαιότερη, ωστόσο πρέπει να σημειωθεί πως δεν μπορεί με ακρίβεια να προσδιοριστεί. Σύμφωνα πάντως με τις περισσότερες απόψεις τοποθετείται τον 8ο μ.Χ.αιώνα.
Η συναγωγή έχει περάσει διάφορες κατασκευαστικές φάσεις με κυριότερη αυτή του 1829, η οποία και την διαμόρφωσε στην σημερινή της μορφή.
Η είσοδος για τους άντρες γίνεται από τον ισόγειο χώρο ενώ οι γυναίκες για να φτάσουν στον γυναικωνίτη, ανεβαίνουν μια εξωτερική σκάλα στη βόρεια πλευρά.
Ο κεντρικός χώρος της Συναγωγής οργανώνεται από σειρές κτιστών πεζουλιών, επενδυμένων με ξύλο, τα οποία έχουν διεύθυνση από δυτικά προς ανατολικά. . Έτσι οι πιστοί κάθονται είτε αντικριστά είτε πλάτη με πλάτη.
Συνολικά ο αριθμός σε καθίσματα για τους προσευχόμενους ανέρχεται περίπου σε τετρακόσια.
Τέσσερις κιονοστοιχίες, από δύο κίονες η καθεμία που καταλήγουν σε απλά κιονόκρανα, χωρίζουν την αίθουσα σε πέντε κλίτη.
Στη βόρεια πλευρά, δημιουργείται και ένα έκτο κλίτος, στο οποίο βρίσκεται ο γυναικωνίτης. Δύο είναι τα βασικά σημεία μιας Συναγωγής, το Εχάλ και το Βήμα.
Το Εχάλ στη συγκεκριμένη συναγωγή βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της. Πρόκειται για μια μαρμάρινη εσοχή στην οποία φυλάσσονται τα ιερά βιβλία της Τορά.
Από την απέναντι πλευρά, συναντάμε το Βήμα. Η άνοδος στο Βήμα γίνεται με δύο πλαϊνές μαρμάρινες κλίμακες με οχτώ σκαλοπάτια. Από εκεί διαβάζονται οι κύλινδροι του Νόμου (Τορά) και ο ραβίνος πραγματοποιεί τη λειτουργία.
Μέχρι το ναζιστικό διωγμό η εβραϊκή κοινότητα αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα της τοπικής οικονομίας και ιστορίας.
Έως τη δεκαετία του ’60 λειτουργούσε εβραϊκό σχολείο, ενώ σήμερα σώζεται στην πόλη το νεκροταφείο, οικοδομήματα από την εβραϊκή συνοικία και η εντός του Κάστρου Συναγωγή.
Φωτογραφία :η Ρωμανιώτικη Εβραϊκή Συναγωγή τού Κάστρου με γκρεμισμενο τον τοίχο.
«Αρχαία Ιερά Συναγωγή των Ιωαννίνων»: Από τα παλαιότερα κτήρια στην Ελλάδα
