Για το φυλάκιο της ακριτικής Καστάνιανης Πωγωνίου Ιωαννίνων και την ανάγκη επαναλειτουργίας του, μετά από 15 περίπου χρόνια έχουμε γράψει επανειλημμένα στο protothema.gr. Αν και ο Πάνος Καμμένος ως Υπουργός Εθνικής Άμυνας το 2015 είχε ανακοινώσει πομπωδώς την επαναλειτουργία όλων των φυλακίων της ελληνοαλβανικής μεθορίου, δεν έγινε τίποτα απολύτως. Και αν από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν περιμέναμε κάτι καλύτερο, πιστεύαμε ότι η ΝΔ θα επανεξετάσει το θέμα και θα επανδρώσει το φυλάκιο της Καστάνιανης, τουλάχιστον, που λειτουργούσε αδιάλειπτα από το 1921 (το χωριό απελευθερώθηκε το 1913 και αναφέρεται ονομαστικά στο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, του ίδιου έτους, ότι παραχωρείται στην Ελλάδα) ως τα τέλη της δεκαετίας του 2000.
Αντί λοιπόν να επανδρωθεί το φυλάκιο (χρειάζονται το πολύ δέκα οπλίτες) με έκπληξη μάθαμε ότι το παρατηρητήριο του φυλακίου, ένας πραγματικός σιδερένιος πύργος, απ’ όπου οι στρατιώτες παρατηρητές μπορούσαν να κατοπτεύουν μια τεράστια έκταση στα ελληνοαλβανικά σύνορα ξηλώθηκε, καθώς όπως ειπώθηκε, τα σίδερά του ήταν σάπια. Όταν το φυλάκιο λειτουργούσε, σε άριστη συνεργασία με τους συνοριοφύλακες της Καστάνιανης, οι στρατιώτες απέτρεπαν οποιαδήποτε είσοδο σε Αλβανούς λαθρομετανάστες. Πλέον, στο χωριό έχουν απομείνει λιγοστοί συνοριοφύλακες που με τη φιλότιμη συνδρομή δυνάμεων της Frontex έχουν αναλάβει τη φύλαξη των ελληνοαλβανικών συνόρων και την προστασία περίπου δέκα χωριών.
Αφύλαχτα τα ελληνοαλβανικά σύνορα από το Ιόνιο ως την Κόνιτσα!
Τα ελληνοαλβανικά σύνορα καθορίζονται πλέον μόνο από πυραμίδες… Μπορεί άνετα όποιος θέλει να περπατήσει από τις ακτές του Ιονίου, π.χ. από τη Σαγιάδα μέχρι την Κόνιτσα πάνω στην οριογραμμή Ελλάδας – Αλβανίας χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα! Αυτό είναι παντελώς αδιανόητο. Η Αλβανία δεν ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πώς και γιατί δεν υπάρχει πλέον στελεχωμένο, ούτε ένα φυλάκιο στα ελληνοαλβανικά σύνορα, σε μήκος δεκάδων χιλιομέτρων; Είναι αντιληπτή η ανάγκη για άρτια φύλαξη των ανατολικών μας συνόρων, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει τα σύνορα με τις άλλες χώρες να είναι παντελώς αφύλακτα…
Το φυλάκιο της Καστάνιανης λειτούργησε για πρώτη φορά στο εξωκλήσι του χωριού Ζωοδόχος Πηγή (Παναγοπούλα) το 1921. Το Δημόσιο αργότερα αγόρασε από τον Καστανιανίτη Μιχάλη Μπούρα έκταση 17.294 τ.μ., 400 μέτρα βορειοδυτικά του χωριού. Συνεπώς, η έκταση του φυλακίου είναι δημόσια και δεν δαπανά χρήματα για αυτή. Το 1935 κατασκευάστηκαν από τον Γερμανό μηχανικό Βάισμαν τα δύο υπάρχοντα κτίρια για τον στρατωνισμό των οπλιτών του φυλακίου. Από τότε, το φυλάκιο της Καστάνιανης βρίσκεται εκεί, ως «ΕΦ 7». Από τον τομέα του πέρασαν στις 28 Οκτωβρίου 1940 τμήματα της ιταλικής Μεραρχίας «ΦΕΡΑΡΑ». Οι άνδρες του φυλακίου αμύνθηκαν και στη συνέχεια, με βάση το σχέδιο Κατσιμήτρου συμπτύχθηκαν στο Καλπάκι. Από εκεί πέρασαν οι Γερμανοί, στις 15 Αυγούστου 1943 και έκαψαν το μεγαλύτερο μέρος της Καστάνιανης.
Το 1945 – 1946 το φυλάκιο επαναλειτούργησε, αλλά λόγω της δράσης στην περιοχή του ΔΣΕ, με προβλήματα. Μετά τη μάχη της Μουργκάνας το 1948 και την ήττα του ΔΣΕ, λειτούργησε κανονικά. Το 1959 χτίστηκε δίπλα στο παλιό φυλάκιο και νέο, ενώ το 1970 δίπλα στο παλιό λίθινο παρατηρητήριο, φτιάχτηκε νέο υπερυψωμένο, το οποίο «ξηλώθηκε» πριν λίγες μέρες… Το 1992 λόγω των γεγονότων με την Αλβανία το φυλάκιο αναβαθμίστηκε. Η δύναμή του αυξήθηκε από αριθμό ανδρών Ομάδας σε δύναμη Διμοιρίας. Παράλληλα, ανακατασκευάστηκε το παλιό φυλάκιο εκ θεμελίων.
Αυτή τη στιγμή, που μόνο και μόνο για ιστορικούς λόγους έπρεπε να είναι επανδρωμένο, είναι έδρα της 1ης Διμοιρίας του 2ου Λόχου Προκαλύψεως του 583 ΤΠ με έδρα την Κόνιτσα.
Το φυλάκιο Λελούδα(ς): ερείπια και κλεμμένα αγκωνάρια (από ποιους άραγε;).
Για πρώτη φορά στο ελληνικό ίντερνετ παρουσιάζουμε το εγκαταλειμμένο σήμερα φυλάκιο Λελούδα(ς). Το όνομά του πιθανότατα οφείλεται στον τεχνίτη Λελούδα που το έχτισε. Βρίσκεται σε απόσταση 10 μέτρων από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, κοντά στη μεθοριακή πυραμίδα 41. Απέχει περίπου 2 χλμ. από το χωριό Αγία Μαρίνα. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 725 μέτρα, στο Μεσοβούνι, του όρους Μουργκάνα. Χτίστηκε το 1924 και είναι γνωστό ως «ΕΦ 8». Το φυλάκιο αποτελούνταν από ένα λίθινο κτίσμα με στέγη από κεραμίδια βυζαντινού τύπου που χρησιμοποιήθηκε για τη διαμονή των στρατιωτών. Υπήρχε επίσης μια σκοπιά και ένα λίθινο κτίσμα που χρησίμευε ως στάβλος. Το φυλάκιο λειτούργησε ως το 1940, οπότε οι άνδρες του συμπτύχθηκαν προς τον Καλαμά. Το φυλάκιο «Λελούδα» ανακαταλήφθηκε τον Νοέμβριο του 1940 από το απόσπασμα Τσακαλώτου.
Τον Σεπτέμβριο του 1948 και πάλι ο Θρασύβουλος Τσακαλώτος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη μάχη της Μουργκάνας. Οι άνδρες του ΔΣΕ είχαν οχυρωθεί στο φυλάκιο της Λελούδας και η κατάληψή του από άνδρες του Εθνικού Στρατού ήταν καθοριστικής σημασίας. Σήμερα σώζονται ερείπια του φυλακίου. Από αυτό έχουν κλαπεί τα αγκωνάρια (μεγάλες πέτρες) από αγνώστους. Από ποιους άραγε; Το γεγονός ότι το φυλάκιο απέχει 10 μέτρα από την Αλβανία, ίσως σημαίνει κάτι…
Επίλογος
Το Πωγώνι ερημώνει. Παρά τα επίσημα αποτελέσματα της απογραφής του 2021, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Τα χωριά της Λάκκας Πωγωνίου, αριστερά της, φερόμενης ως, Εθνικής Οδού Ιωαννίνων – Κακαβιάς έχουν όλα μονοψήφιο αριθμό κατοίκων (πλην Κτισμάτων, το φυλάκιο των οποίων σε δεσπόζουσα θέση έκλεισε και το οικόπεδο στο οποίο ήταν χτισμένο, επιστράφηκε στον ιδιοκτήτη του και Καστάνιανης). Η έκταση του φυλακίου Καστάνιανης, όπως αναφέραμε, είναι δημόσια. Ο κύριος Παναγιώτης Καλαμπόκας, από την Καστάνιανη μας έστειλε δύο υπέροχες φωτογραφίες: στην πρώτη, το μαγευτικό ηλιοβασίλεμα, με τον ήλιο να χάνεται στα βουνά της Β. Ηπείρου, φαίνεται καθαρά το παρατηρητήριο του φυλακίου. Στη δεύτερη, τραβηγμένη το Σάββατο 12/4 το παρατηρητήριο δεν υπάρχει… Μετά την απομάκρυνση των στρατιωτών, το ξήλωμα του παρατηρητηρίου και τη «φυγή» δημοσίων υπηρεσιών από τα ακριτικά χωριά του Πωγωνίου τι έχει σειρά;
Είναι πολλοί 10 στρατιώτες, για την επάνδρωση ενός φυλακίου που ελέγχει μια τεράστια έκταση στα ελληνοαλβανικά σύνορα; Λίγος σεβασμός στην Ήπειρο. Τη γη των μεγάλων ευεργετών. Τη γη που για την απελευθέρωσή της έχασαν τη ζωή τους χιλιάδες παλικάρια. Εντάξει, το Πωγώνι έχει λίγους ψηφοφόρους. Ωστόσο, οι Ηπειρώτες είναι εκατοντάδες χιλιάδες και θα δώσουν την προσήκουσα απάντηση όταν θα χρειαστεί και θα είναι ηχηρότατη…
ΥΓ: Η διάλυση του σιδερένιου παρατηρητηρίου έγινε χωρίς καμία ειδοποίηση προς τον πρόεδρο της Κοινότητας Καστάνιανης. Αντιλήφθηκε όμως ότι κάτι γίνεται στο φυλάκιο και έσπευσε να δει. Ευτυχώς, επρόκειτο για εξουσιοδοτημένο συνεργείο από τον Στρατό και όχι για μέλη γνωστής ευπαθούς κοινωνικής ομάδας με ιδιαίτερη αδυναμία στα μέταλλα…
Ακολουθήστε το
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
