Σε δημόσια διαβούλευση έθεσε το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) τη νέα στρατηγική για την ανακαίνιση και τον μετασχηματισμό του εθνικού κτιριακού αποθέματος, με στόχο έως το 2050 τα κτίρια κατοικίας και τα εμπορικά ακίνητα, δημόσια και ιδιωτικά, να καταστούν υψηλής ενεργειακής απόδοσης και σχεδόν μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος.
Το κείμενο λειτουργεί ταυτόχρονα ως στρατηγικό πλαίσιο και ως «χάρτης χρηματοδοτικών εργαλείων», επιχειρώντας να απαντήσει στο κρίσιμο ερώτημα της κινητοποίησης δημόσιων και ιδιωτικών πόρων. Ο κτιριακός τομέας παραμένει ο πιο ενεργοβόρος κλάδος της ελληνικής οικονομίας, καθώς αντιπροσωπεύει περίπου το 40% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στη χώρα.
Οικονομικά εργαλεία στο επίκεντρο της στρατηγικής
Βασικός άξονας του σχεδίου είναι τα οικονομικά κίνητρα ως μηχανισμός επιτάχυνσης της ενεργειακής αναβάθμισης τόσο στα νοικοκυριά όσο και στον μη οικιακό τομέα, όπως βιομηχανία, επιχειρήσεις και κτίρια γραφείων. Στα μέτρα περιλαμβάνονται επιχορηγήσεις, εναλλακτικοί μηχανισμοί χρηματοδότησης, καθώς και διαγωνισμοί για μαζικές ανακαινίσεις, με στόχο τη μείωση του κόστους μέσω οικονομιών κλίμακας.
Χρηματοδοτικά προγράμματα για τα νοικοκυριά
Κεντρικό ρόλο διαδραματίζουν τα προγράμματα ανακαίνισης κατοικιών, τα οποία προβλέπουν επιχορηγήσεις για παρεμβάσεις όπως θερμομόνωση, αντικατάσταση κουφωμάτων, αναβάθμιση συστημάτων θέρμανσης και ψύξης, καθώς και εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων για αυτοκατανάλωση, συνδέοντας την ενεργειακή αναβάθμιση με τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης των νοικοκυριών. Η χρηματοδότηση των δράσεων αυτών βασίζεται κυρίως σε δημόσιους πόρους, καθώς η αγορά από μόνη της δεν εξασφαλίζει επενδύσεις με αποδεκτούς χρόνους αποπληρωμής.
Επιχειρήσεις και τριτογενής τομέας
Για τον τριτογενή τομέα, εκτός Δημοσίου, προβλέπονται εξειδικευμένα προγράμματα που απευθύνονται σε επιχειρήσεις του εμπορίου, του τουρισμού, της εστίασης, των μεταφορών, των logistics και της πληροφορικής. Οι παρεμβάσεις περιλαμβάνουν αναβάθμιση κελύφους, φωτισμού και ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, καθώς και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και συστημάτων ενεργειακής διαχείρισης.
Στις βιοτεχνικές επιχειρήσεις, η στρατηγική επεκτείνεται και στον παραγωγικό εξοπλισμό, αναγνωρίζοντας ότι η εξοικονόμηση ενέργειας αφορά τόσο το κτίριο όσο και τη διαδικασία παραγωγής. Η χρηματοδότηση προβλέπεται μικτή, με συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών πόρων.
ESCOs, χαμηλότοκα δάνεια και Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης
Κεντρική θέση κατέχουν οι Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης μέσω Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCOs). Το μοντέλο μεταφέρει το επενδυτικό ρίσκο στον ανάδοχο, ο οποίος χρηματοδοτεί τις παρεμβάσεις και αποπληρώνεται από τα επιτυγχανόμενα ενεργειακά οφέλη.
Για την ενίσχυση των ESCOs, προβλέπονται χαμηλότοκα δάνεια και μηχανισμοί εγγυοδοσίας, σύμφωνα με το πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων, με έμφαση σε συστήματα θέρμανσης, ψύξης, ζεστού νερού και τεχνολογίες ΑΠΕ.
Φορολογικά και πολεοδομικά κίνητρα
Η στρατηγική περιλαμβάνει αναθεώρηση του φορολογικού πλαισίου, με εκπτώσεις φόρου, αυξημένες αποσβέσεις, μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ για υλικά ενεργειακής αναβάθμισης και σύνδεση των κινήτρων με κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των δικαιούχων. Στόχος είναι η συμπληρωματική λειτουργία των φορολογικών μέτρων προς τις άμεσες επιδοτήσεις, ώστε να μειώνεται το καθαρό κόστος επένδυσης.
Διαγωνισμοί, on-bill financing και ενεργειακή ένδεια
Σημαντική καινοτομία αποτελεί η εισαγωγή ανταγωνιστικών διαδικασιών, μέσω των οποίων θα χρηματοδοτούνται οι παρεμβάσεις με το χαμηλότερο κόστος ανά μονάδα εξοικονομούμενης ενέργειας. Παράλληλα, το μοντέλο on-bill financing επιδιώκει να ξεπεράσει το εμπόδιο της αρχικής χρηματοδότησης, με αποπληρωμή μέσω των λογαριασμών ενέργειας.
Ξεχωριστό κεφάλαιο αφιερώνεται στα ευάλωτα νοικοκυριά, με ενίσχυση του κοινωνικού τιμολογίου, αποτροπή αποσυνδέσεων και υψηλές επιδοτήσεις για ενεργειακή αναβάθμιση, αξιοποιώντας μικτά σχήματα χρηματοδότησης.
Δημόσια κτίρια και πηγές χρηματοδότησης
Στον δημόσιο τομέα, προτεραιότητα δίνεται σε ενεργοβόρα κτίρια και χώρους συνάθροισης πολιτών, με καθολική εφαρμογή συστημάτων ενεργειακής διαχείρισης και Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης. Από το νέο έτος, κάθε αγορά ή μίσθωση κτιρίου από δημόσιους φορείς θα απαιτεί το ακίνητο να είναι σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας.
Κεντρικός πυλώνας χρηματοδότησης αποτελεί το ΕΣΠΑ 2021–2027, με εκτιμώμενη διαθεσιμότητα περίπου 7,5 δισ. ευρώ για την περίοδο 2024–2030. Συμπληρωματικά προβλέπεται αξιοποίηση πόρων από InvestEU, εθνικά κονδύλια, το REPowerEU, τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης και το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο.
ΠΗΓΗ: ΟΤ