Ο πρώτος έλληνας στον οποίον απονεμήθηκε επισήμως ο χαρακτηρισμός του “Εθνικού Ευεργέτη” είναι ο Ηπειρώτης, Ζώης Καπλάνης. Πέρα από τις ευεργεσίες του, ένα στοιχείο που τον κάνει μοναδικό είναι το γεγονός ότι παρότι απέκτησε μια τεράστια περιουσία, επέλεξε να ζει ως ερημίτης σε ένα κελί του ελληνικού μοναστηρίου του Αγίου Νικολάου στη Μόσχα που αποτελούσε μετόχι της μονής Ιβήρων.
Ο Ζ. Καπλάνης γεννήθηκε στο χωριό Γραμμένο των Ιωαννίνων το 1736 και έμεινε ορφανός από μικρή ηλικία. Χωρίς αδέρφια και χωρίς καμία περιουσία ο Ζώης νοίκιαζε γαϊδουράκι και πήγαινε σε ένα κοντινό δάσος για να κόβει ξύλα, τα οποία μετέφερε στα Γιάννενα και τα πουλούσε. Αργότερα βρέθηκε στα Γιάννενα υπό την προστασία του πλούσιου Κονιτσιώτη γουνεμπόρου Παναγιώτη Χατζηνίκου, ο οποίος γρήγορα αντιλήφθηκε τις ιδιαίτερες οργανωτικές και διοικητικές του ικανότητες και τον προσέλαβε ως υπάλληλο του ενώ μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα τον έκανε συνέταιρό του. Ο Ζ. Καπλάνης σύντομα ανέλαβε να επεκτείνει την επιχείρηση στο Βουκουρέστι, ενώ σε ηλικία 35 ετών εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Μόσχα. Εκεί κατάφερε να αποκτήσει βαθμιαία μεγάλη περιουσία ζώντας ταυτόχρονα μια λιτή και θεοσεβή ζωή.
Το 1797 ο Καπλάνης κατέθεσε στο Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας 10.000 ρούβλια, οι τόκοι των οποίων πήγαιναν στο Νοσοκομείο των Ιωαννίνων. Το 1798 ανέλαβε τη συντήρηση της Μαρουτσαίας Σχολής, την οποία εφοδίασε με βιβλία και μαθηματικά όργανα. Ανάμεσα στις πολυπληθείς δωρεές του συγκαταλέγονται η ενίσχυση της Ελληνικής Σχολής της Πάτμου και της Αθωνιάδας Σχολής του Αγίου Όρους, η αποστολή χρημάτων στον Πανάγιο Τάφο και στο Σιναίο Όρος στα Ιεροσόλυμα, η προίκιση απόρων κοριτσιών των Ιωαννίνων, η βελτίωση των συνθηκών στις φυλακές των Ιωαννίνων, η ενίσχυση του Νοσοκομείου της Νίζνας και πολλά άλλα κληροδοτήματα.
Τέσσερις μήνες πριν από τον θάνατό του, αισθανόμενος τις δυνάμεις του να τον εγκαταλείπουν κι ύστερα από μακρόχρονη ασθένεια αποφάσισε να συντάξει τη διαθήκη του. Μέσω των εικοσιπέντε άρθρων της διαθήκης του παραχώρησε χιλιάδες ρούβλια για κοινωνική μέριμνα και φροντίδα Ελλήνων είτε σε νοσοκομεία είτε σε σχολεία. Από τα 188.000 ρούβλια που διέθεσε συνολικά, τα 124.500 προορίζονταν για το δικό του νεοσυσταθέν σχολείο. Και εδώ έγκειται το μεγαλείο της δωρεάς του Ζώη Καπλάνη, γιατί με δικές του πρωτοβουλίες και προσπάθειες κατόρθωσε να ιδρύσει και να λειτουργήσει ένα προοδευτικό σχολείο στα Γιάννενα, στο οποίο ως ένα μεγάλο βαθμό οφείλεται και η αναγνώριση της πόλης σε σημαντικό κέντρο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ο Ζ. Καπλάνης πέθανε στις 20 Δεκεμβρίου του 1806 στη Μόσχα σε ηλικία 70 ετών.
