Ο Νίκος Ξυλούρης αποτέλεσε έναν από τους πιο γνωστούς τραγουδοποιούς στον κόσμο του λαϊκού, του δημοτικού, καθώς και του έντεχνου. Όλοι έχουμε ακούσει έστω μία φορά στη ζωή μας το “Ήτανε μία φορά”, μεταφέροντας μας σε μία αλλιώτικη εποχή, ταξιδεύοντας μας με τη μοναδική χροιά της φωνής του.
Ήταν επίσης γνωστός και με το παρατσούκλι Ψαρονίκος ή τον τιμητικό χαρακτηρισμό Αρχάγγελος της Κρήτης, ενώ θεωρείται ένας από τους βασικούς παράγοντες της διάσωση της κρητικής παραδοσιακής μουσικής.
Γεννήθηκε στα Ανώγεια Ρεθύμνου, στις 7 Ιουλίου 1936, μέσα σε μία οικογένεια με μακριά μουσική παράδοση. Δεν μπορούσε να ξεφύγει λοιπόν εύκολα από τη μοίρα του θα λέγαμε! Και όχι απλά συνέχισε την μουσική παράδοση, αλλά την έφτασε σε υψηλά επίπεδα.
Σιγά σιγά οι Κρητικοί άρχισαν να τον στηρίζουν και να οργανώνουν γλέντια για να τον ακούν να παίζει. Έτσι άρχισε να γίνεται γνωστός και το Νοέμβριο του 1958 ηχογράφησε τον πρώτο του δίσκο με τίτλο “Μια μαυροφόρα που περνά.”
Στην Αθήνα, γνώρισε τον ποιητή και σκηνοθέτη Ερρίκο Θαλασσινό, ο οποίος αποφάσισε να τον συστήσει στον Γιάννη Μαρκόπουλο και έτσι ξεκίνησε μια λαμπρή συνεργασία, με τον δίσκο Χρονικό και τα Ριζίτικα. Παράλληλα, γνωρίστηκε με τον διευθυντή της δισκογραφικής εταιρίας COLUMBIA και έγιναν κουμπάροι.
Άφησε την τελευταία του πνοή στον Πειραιά, στις 8 Φεβρουαρίου 1980. Ο ίδιος μπορεί να χάθηκε, ωστόσο η παρακαταθήκη του μένει ζωντανή και ανεπηρέαστη μέχρι και σήμερα.
