Σε λίγες μέρες από σήμερα, συγκεκριμένα την 31η Ιανουαρίου 1996, θα κορυφωθεί η Κρίση των Ιμίων. Ας πα΄ρουμε όμως τα γεγονότα από την αρχή.
Με την Κρίση των Ιμίων χαρακτηρίζουμε ουσιαστικά την ένοπλη αμφισβήτηση της Ελληνικής θαλάσσιας κυριαρχίας που έλαβε χώρα τον Ιανουάριο του 1996 από την Τουρκία, με αφορμή την προσάραξη πλοίου στις βραχονησίδες των Ιμίων. Κατά την διάρκεια της ολιγοήμερης αυτής κρίσης, οι δύο χώρες μετέφεραν στρατιωτικές δυνάμεις (κυρίως ναυτικές) γύρω από τα Ίμια και τις ανέπτυξαν φτάνοντας κοντά στην ένοπλη σύρραξη. Τελικά με την παρέμβαση του ΝΑΤΟ, και κυρίως των ΗΠΑ, η ένταση εκτονώθηκε και οι δύο χώρες απέσυραν τους στόλους τους.
Την εποχή της κρίσης αυτής πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο Κώστας Σημίτης. Υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Θεόδωρος Πάγκαλος, υπουργός Εθνικής Αμύνης ο Γ. Αρσένης και Αρχηγός ΓΕΕΘΑ ο ναύαρχος Χ. Λυμπέρης, ενώ πρωθυπουργός της Τουρκίας ήταν η Τανσού Τσιλέρ και υπουργός Εξωτερικών Ντενίζ Μπαϊκάλ.
Ποιο στοιχείο αποτέλεσε την αφορμή
Τα Ίμια παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ιταλία το 1947 με τη Συνθήκη των Παρισίων, ακολουθώντας την ενσωμάτωση (εν πλήρει κυριαρχία) των Δωδεκανήσων μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το Τουρκικό κράτος είχε αποδεχτεί το καθεστώς επικυριαρχίας της Ελλάδας στα νησιά αυτά. Η αμφισβήτηση της ελληνικότητας των Ιμίων ξεκίνησε από ένα ναυτικό ατύχημα που συνέβη στις 25 Δεκεμβρίου 1995. Οι Τούρκοι προσπάθησαν να εφαρμόσουν για την περίσταση τη δική τους ερμηνεία στη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), με την οποία είχαν παραχωρηθεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία στο σύνολό τους και όχι ονομαστικά, και να αμφισβητήσουν την ελληνική κυριαρχία κάποιων βραχονησίδων. Η τουρκική κυβέρνηση απέρριψε το προσάρτημα ως νομικά άκυρο, με την αιτιολογία ότι δεν είχε κατατεθεί στην Κοινωνία των Εθνών στη Γενεύη. Αυτό, σύμφωνα με την τουρκική θέση, σημαίνει ότι η κυριαρχία σε έναν άγνωστο αριθμό μικρών νησίδων και βραχονησίδων στα Δωδεκάνησα παραμένει απροσδιόριστη και πρέπει να καθοριστεί με κάποια καινούργια σύμβαση. Αντίθετα, η ελληνική θέση υποστήριξε ότι το εν λόγω προσάρτημα παραμένει έγκυρο.
Αποτέλεσμα της Κρίσης των Ιμίων
Περί τις τελευταίες ώρες της κρίσης, τρεις Έλληνες αξιωματικοί, του Πολεμικού Ναυτικού έχασαν την ζωή τους όταν το ελικόπτερο όπου επέβαιναν κατέπεσε στην θάλασσα. Η επίσημη εκδοχή είναι ότι το ελικόπτερο κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου. Την θέση αυτή υποστήριξε ο πρώην αρχηγός ΓΕΝ ναύαρχος Αντώνης Αντωνιάδης, αναφέροντας μάλιστα πως η τουρκική φρεγάτα Γιαβούζ προσφέρθηκε να βοηθήσει, αλλά πήρε άμεσα από τους πιλότους του ελικοπτέρου αρνητική απάντηση.[9] Κατά τον τότε κυβερνήτη της φρεγάτας Ναβαρίνον, Ιωάννη Λιούλη, το ελικόπτερο έπεσε από βλάβη πριν καν προλάβει να απαντήσει στο σήμα της φρεγάτας Γιαβούζ.[10] Ωστόσο, χωρίς να έχει τεκμηριωθεί μέχρι και σήμερα επίσημα, υπάρχει διαδεδομένη στην Ελλάδα η άποψη ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε είτε από το Τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό είτε από τους Τούρκους καταδρομείς που υπήρχαν πάνω στο νησί, και ότι η αληθινή αιτία της πτώσης αποκρύφτηκε προκειμένου να λήξει η κρίση και να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες σε γενικευμένη σύρραξη ή ακόμα και σε πόλεμο. Η Τουρκία δεν δήλωσε απώλειες.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης φάνηκε η μεγάλη δυσπιστία του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη προς την ηγεσία της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών(ΕΥΠ) και των Ενόπλων Δυνάμεων. Επίσης, η φράση «θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών», που είπε ο πρωθυπουργός Σημίτης από το βήμα της Βουλής κατά τη διάρκεια σχετικής συζήτησης, ερμηνεύθηκε από πολλούς ως ταπεινωτική για την χώρα.
Από αυτή την κρίση δεν βγήκε κερδισμένη ούτε η Τουρκία, που ισχυριζόταν ότι τα Ίμια της ανήκουν, ούτε η Ελλάδα η οποία αναγκάστηκε να αποσύρει τους στρατιώτες της. Κατά τον Τούρκο διπλωμάτη και πολιτικό Αχμέτ Νταβούτογλου, ουσιαστικός παράγοντας και κερδισμένη πλευρά υπήρξαν οι ΗΠΑ.
Εκτόνωση της κρίσης
Κατά τη διάρκεια της κρίσης υπήρξαν έντονες πιέσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες προκειμένου να λήξει το επεισόδιο. Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπιλ Κλίντον ενημερώθηκε πρώτα από την Τουρκάλα πρωθυπουργό Τανσού Τσιλέρ. Ο διπλωμάτης Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ενημερωμένος από τον Αμερικανό πρόεδρο, επικοινώνησε τηλεφωνικά με τους δύο πρωθυπουργούς που δεσμεύτηκαν να αποσύρουν τις δυνάμεις τους και να υποστείλουν τις σημαίες. Τα πολεμικά σκάφη και οι καταδρομείς των δύο χωρών αποχώρησαν από τις βραχονησίδες το πρωί της 31ης Ιανουαρίου 1996 υπό την επίβλεψη αεροσκαφών του 6ου Αμερικανικού Στόλου της Μεσογείου.
Διεθνείς αντιδράσεις
Μετά το 1996, οι περισσότερες ξένες χώρες απέφυγαν επιμελώς να πάρουν μια ξεκάθαρη θέση στο ζήτημα των Ιμίων υπέρ και των δύο πλευρών. Ωστόσο, τόσο η ελληνική όσο και η τουρκική κοινή γνώμη ήταν πρόθυμοι να παρακολουθήσουν τη στάση των ξένων κυβερνήσεων για το θέμα, όπως αποδεικνύεται από λεπτομέρειες όπως η χαρτογραφική αντιμετώπιση των Ιμίων σε χάρτες που δημοσιεύουν κρατικές υπηρεσίες. Ιδιαίτερη προσοχή έχει δοθεί σε αυτό το πλαίσιο στους χάρτες που δημοσιεύονται από κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Λίγο μετά την κρίση του 1996, η Εθνική Υπηρεσία Απεικόνισης και Χαρτογράφησης των ΗΠΑ (NIMA) αφαίρεσε το ελληνικό όνομα Βραχονησίδες Ίμια από τους χάρτες της, προσθέτοντας αντ’ αυτού μια σημείωση που έλεγε απροσδιόριστη κυριαρχία, αλλά λίγους μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 1996, επανήλθε στο προηγούμενο καθεστώς και επέστρεψε στο ελληνικό όνομα. Επιπλέον, η αμερικανική κυβέρνηση πρότεινε οι διαφορές ανάμεσα στις δύο χώρες να οδηγηθούν σε ειρηνική επίλυση σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Η κυβέρνηση της Ιταλίας, το αρχικό συμβαλλόμενο μέρος του πρωτοκόλλου των συνόρων του 1932, δήλωσε στις 6 Φεβρουαρίου 1996 ότι θεωρούσε το πρωτόκολλο έγκυρο, υποστηρίζοντας έτσι την ελληνική θέση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στήριξε την ελληνική πλευρά στη διαμάχη για τα Ίμια και προειδοποίησε την Τουρκία να απόσχει από στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της ελληνικής κυριαρχίας και μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κάλεσε την Τουρκία να επιλύσει όποιες διαφορές έχει με την Ελλάδα μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ένα ψήφισμα με τίτλο: «Ψήφισμα για τις προκλητικές ενέργειες και αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων από την Τουρκία κατά κράτους μέλους της Ένωσης» αναφέροντας επίσης ότι τα σύνορα της Ελλάδας ήταν σύνορα της Ένωσης. Επιπλέον, ανέφερε ότι τα Ίμια ανήκουν στο συγκρότημα των Δωδεκανήσων σύμφωνα με τις συνθήκες του 1923, του 1932 και του 1947 και ακόμη και στους τουρκικούς χάρτες της δεκαετίας του 1960 οι βραχονησίδες αυτές εμφανίζονται ως ελληνικό έδαφος.
