Ταξιδιωτικό άρθρο – αφήγημα από τις εντυπώσεις του Βαγγέλη Τσιρώνη, Φιλόλογου – Συγγραφέα
Τύχη αγαθή με έφερε να συνταξιδέψω πρόσφατα με τον δραστήριο Πολιτιστικό Σύλλογο της Μπάφρας Ιωαννίνων στη μακρινή Καππαδοκία, στα βάθη της Μικράς Ασίας. Πρόκειται για τη χώρα των Χετταίων (1500- 1200 π. Χ) που οι Πέρσες την ονόμασαν Κατπατούκα, χώρα των ωραίων αλόγων. Το σημερινό όνομα είναι αυτό που βρίσκουμε στον Ηρόδοτο, τον πατέρα της Ιστορίας.
Πρόκειται για μια τεράστια σε έκταση περιοχή που το εξωτικό φυσικό της περιβάλλον καθώς και η μακραίωνη ιστορία της επιφύλαξαν ιδιαίτερη και ξεχωριστή θέση στον σημερινό κόσμο που αφήνει έκπληκτο τον επισκέπτη. Γι’ αυτό και η μεγάλη συρροή τουριστών σήμερα από πολλά και μακρινά μέρη της γης. Φεύγοντας με το λεωφορείο από την πάλε ποτέ Βασιλεύουσα και περνώντας έξω από την πλημμυρισμένη με πανύψηλους πύργους Άγκυρα, σε έναν εντυπωσιακό ομολογουμένως οδικό άξονα, χάνεσαι στις ατέλειωτες και παντελώς γυμνές από δέντρα πεδινές εκτάσεις που ανοίγονται στον ορίζοντα. Μετά από ώρες, κι αν δε σε πάρει κανένας υπνάκος, αχνοβλέπεις στο βάθος έναν τεράστιο ορεινό όγκο.
-Είναι το ηφαίστειο και ταυτόχρονα βουνό «Αργαίος», μας ενημερώνει η εξαιρετική μας ξεναγός Χριστίνα από τη Δράμα. Η έκρηξή του ανάγεται πριν 80.000 περίπου χρόνια και του οποίου η τέφρα κάλυψε ακτινωτά πολλά χιλιόμετρα γύρω από αυτό. Τόσο μεγάλη ήταν η έκρηξη, ώστε ένα στρώμα τέφρας του βρέθηκε στον Λίβανο! Πρόκειται για το ψηλότερο βουνό της Μικράς Ασίας (3. 916μ). Είναι όλο το χρόνο σκεπασμένος με χιόνι. Μόνο που τούτη τη φορά δεν έχει λόγω της τρομακτικής κλιματικής αλλαγής που ζούμε! Σύμφωνα με την καππαδοκική χριστιανική παράδοση, στο βουνό αυτό ο Άγιος Γεώργιος σκότωσε τον φοβερό δράκοντα. Από την κορυφή του, γράφει ο Στράβων, μπορεί κανείς να δει, εάν ο ουρανός είναι καθαρός, νότια τη Μεσόγειο Θάλασσα και βόρεια τον Πόντο!
Αναρωτήθηκα πώς το γνώριζε αυτό ο Στράβων αλλά δεν διέκοψα την ευγενική μας ξεναγό. Άφησα την απορία για μένα.
-Στα πετρώματα που δημιουργήθηκαν από την τέφρα αυτή, συνεχίζει η Χριστίνα, και στη διάβρωση που επέφεραν οι καιρικές συνθήκες ανά τους αιώνες, οφείλεται το μαγικό τοπίο που θα απολαύσετε σε λίγο.
Κρατώ την επικείμενη μαγεία στο νου και στέκομαι στη λέξη «Αργαίος». Ναι, είναι Ελληνική! Ελληνική λέξη στα βάθη της Ανατολίας! Ε, δεν είναι και περίεργο, σκέφτομαι ξανά, πιο ρεαλιστικά. Σημαίνει «φωτεινός», «λευκός». Εξάλλου Αργαίος ήταν και ένας βασιλιάς των Μακεδόνων (678-640 π. Χ).
Περνώντας την πόλη Νεφσεχίρ (=Νεάπολη) με τα πανέμορφα πάρκα και πλησιάζοντας ακόμη πιο πολύ τη θρυλική Καισάρεια, αρχίζει να ξεδιπλώνεται το τοπίο που λέγαμε.
-Λοιπόν, αυτό που βλέπετε τώρα είναι το περίφημο Γκιόρεμε. Η βυζαντινή «Ματιανή». Το πλέον ξακουστό μέρος όλης της Καππαδοκίας. Το είπαν «υπαίθριο Μουσείο» που έδωσε φτερά στην τουριστική ανάπτυξη και την ποιότητα της ζωής των κατοίκων όλης της ευρύτερης περιοχής. Αποτελεί και σπουδαίο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ. Σχηματίστηκε από τις διαβρώσεις του ηφαιστειακού πετρώματος ανά τους αιώνες.
Κι αλήθεια τι να δεις! Χίλια μάτια να είχες δεν έφταναν για να απολαύσεις το θαύμα εκείνο της φύσης και των αιώνων. Πολλοί από αυτούς τους εξωτικούς ηφαιστιογενείς βράχους δείχνουν από μακριά σαν παράξενα ανθρώπινα όντα, μικρά, μεγάλα, τεράστια, που χάσκουν στημένα σε παράλληλες και επάλληλες συνέχειες. Κι ενώ το λεωφορείο προχωρούσε με αργό ρυθμό, περπατούσαν νωχελικά κι αυτά χάσκοντας και με το κεφάλι ψηλά. Καθώς συνέλαβα τον εαυτό μου με το στόμα ανοιχτό να χαζεύει την εξωτική κοιλάδα του Γκιόρεμε, μου ήρθε συνειρμικά στο νου η δική μας, ηπειρώτικη, λέξη «γκιορεύω» -Ε! πού γκιορεύεις ορέ;- που σημαίνει πηγαίνω όπου νάναι, χωρίς σκοπό, χαζεύοντας και χάσκοντας. Όμως δεν τόλμησα να ρωτήσω, μήπως κάνω λάθος, μήπως είναι μια απλή σύμπτωση και ντροπιαστώ. Πάντως, όσο και να το έψαξα, δεν βρήκα πιο πειστική ερμηνεία. Ό τι καλύτερο για να ικανοποιήσω τη ματαιοδοξία μου…
-Στην Καππαδοκία άνθισε κάποτε ο Ελληνισμός και ο Χριστιανισμός, συνέχισε η καλή μας ξεναγός. Η αρχή του Ελληνισμού ανάγεται στην εποχή των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Χριστιανισμού στον 1ο αιώνα μ. Χ.. Θα το διαπιστώσετε και στα βαθουλώματα αυτών των ηφαιστειογενών βράχων που πολλά λειτουργούν ως μουσεία. Σήμερα, κάποια από αυτά έχουν διαμορφωθεί σε πολυτελείς κατοικίες και πεντάστερα ξενοδοχεία χάριν του τουρισμού, αλλά, χωρίς, ευτυχώς να αλλοιώνεται το φυσικό τοπίο. Υπάρχουν ακόμη και ολόκληρες πόλεις σκαμμένες σε μεγάλα βάθη για να αποφεύγουν οι κάτοικοι τις καταστροφές των εχθρών, κυρίως των φοβερών Μογγόλων. Την ύπαρξή αυτών των πόλεων βεβαιώνει πρώτος ο Ξενοφώντας στο έργο του «Κύρου Ανάβασις»!
Επισκεφτήκαμε, φυσικά, πολλούς τέτοιους μεγάλους βράχους και μπήκαμε στις τρύπες τους. Σε άλλες με εισιτήριο και σε άλλες χωρίς. Έβλεπες εκεί, κατοικίες, στάβλους, φούρνους, πλήθος από μονές-σκήτες και, βέβαια, πλήθος εκκλησιών, πολλές εκ των οποίων αγιογραφημένες με εντυπωσιακά χρώματα και με ελληνική γραφή. Ιδού μερικές: Αγίων Θεοδώρων, Σώζοντος, Ονούφριου, Κωνσταντίνου και Ελένης, του «Φιδιού» κλπ, κλπ. Στην κοιλάδα του Γκιόρεμε ξαναγυρίσαμε την τελευταία βραδιά να την απολαύσουμε τώρα από ψηλά και μέσα από το λεωφορείο, υπό το άπλετο φως της σελήνης και των πολύχρωμων φωτισμών στα στόματα, στα αυτιά και στα μάτια των τεράστιων ανθρωπόμορφων αυτών πλασμάτων. Πού να βρω λόγια!!!
Επισκεφτήκαμε ακόμη μία υπόγεια πόλη στην περιοχή της Μαλακοπής (= βαθύ πηγάδι, Ντερίνκογιου τουρκιστί) στα 70 από τα 85 μέτρα βάθος. Ένας πραγματικός περίπλοκος και περίτεχνος λαβύρινθος. Ούτε ο Δαίδαλος δε θα μπορούσε να τον κατασκευάσει. Πάντως για μένα το εντυπωσιακότερο όλων ήταν η τεράστια πέτρινη και ολοστρόγγυλη πόρτα που έκλεινε τη στενή δίοδο για τον φόβο των φοβερών επιδρομέων. Των Μινώταυρων της εποχής.
Στο χωριό Προκόπι (Υrgur) 25.000 κατοίκων, είχαμε την ευτυχία και τη συγκίνηση να ανέβουμε σε έναν άλλο βραχώδη όγκο με μια μεγάλη τρύπα.
-Στον βράχο που κρέμεται από πάνω μας θα δούμε το πιο ιερό ίσως προσκύνημα της χριστιανοσύνης στην περιοχή της Καππαδοκίας, μας ενημέρωσε από πριν η ξεναγός. Ο στάβλος όπου ζούσε μαζί με το κοπάδι του ο άγιος Ιωάννης ο Ρώσσος. Ήταν για χρόνια βοσκός του Τούρκου Αγά, στον οποίο είχε πουληθεί ως δούλος για την πίστη του στον Χριστό! Αυτός ο στάβλος ήταν και η κατοικία του, όπου και πέθανε από τη θλίψη και τις μεγάλες κακουχίες σε ηλικία 45 χρόνων κλπ κλπ.
Ναι. Το προσκύνημα αυτό είναι ένα ακόμη βαθύ ρήγμα σε ηφαιστειογενή βράχο, γυμνό από οτιδήποτε άλλο εκτός από πολλά μικρουστά αφιερώματα των χριστιανών προσκυνητών που φτάνουν αδιάκοπα και επί τούτου. Φαίνεται πως αυτό …μισο-επιτρέπεται. Εδώ μας ξενάγησε -ας πούμε…- ο τούρκος ξεναγός κ. Αχμέτ. Τα σχετικά με τη ζωή και το μαρτύριο του Αγίου έπρεπε να ειπωθούν σύμφωνα με την τουρκική – μουσουλμανική εκδοχή. Όπως συμβαίνει σε όλα τα Μουσεία σε όλη την τουρκική επικράτεια. Όχι τίποτε άλλο, αλλά μην έχουμε και κανένα δυσάρεστο… Αυτό μας έλειπε…
Φτάσαμε στην ιστορική, πάλε ποτέ πολυπολιτισμική και πάντα ωραία Καισάρεια. Τη γενέτειρα σπουδαίων αγίων και πατέρων της Χριστιανικής εκκλησίας. Πάνω απ’ όλα την πατρίδα του κοσμοτραγουδισμένου Μεγάλου Βασιλείου, του πολυαγαπημένου στα παιδιά Αη_Βασίλη.
-Το πρώτο όνομα της Καισάρειας είναι Μάζακα, από τη θεά ΜΑ, συνέχιζε την ενημέρωση η άοκνη ξεναγός μας, ενώ Καισάρεια την ονόμασαν οι Ρωμαίοι όταν περιήλθε πλήρως υπό την εξουσία τους το 17 μ. Χ. . Οι Τούρκοι τη λένε Kayseri. Σήμερα αριθμεί περίπου ενάμισι εκατομμύρια κατοίκους με εντυπωσιακά επιταχυνόμενο ρυθμό, όπως συμβαίνει σε όλη την Τουρκία και γενικότερα στον Μουσουλμανικό κόσμο. Το υψόμετρό της είναι 1054 μ. κλπ κλπ. Βλέπουμε τώρα στα αριστερά μας τα τείχη του Ιουστινιανού που όπως διαπιστώνετε σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση. Προφανώς ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας διέβλεπε τη μεγάλη στρατηγική σημασία που είχε την εποχή εκείνη η πόλη σαν σταυροδρόμι στα τέσσερα σημεία του Ορίζοντα. Μετά την φοβερή μάχη του Μάτζικερτ στα 1071 άρχισε η εγκατάσταση μουσουλμανικών Τουρκικών φύλων στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Η περιοχή υπέστη πολλές καταστροφές, ιδίως οι Εκκλησίες και τα Αρχαία μνημεία. Πολλοί Έλληνες, αλλά και άλλοι λαοί, όπως οι Αρμένιοι, κάτω από την Οθωμανική πίεση απώλεσαν τη γλώσσα τους, διατήρησαν όμως τη Χριστιανική πίστη και την Εθνική συνείδηση τους. Μετά το αυτοκρατορικό φιρμάνι «Χάτι Χουμαγιούν» άρχισαν να οργανώνονται οι ελληνικοί πληθυσμοί και πάλι, μαζικά. Έτσι, πριν το 1923 λειτουργούσαν στην πόλη Ελληνικό δημοτικό σχολείο, Παρθεναγωγείο, καθώς και η περίφημη «Κατά Καισάρειαν Ιερατική Σχολή» που φοιτούσαν μαθητές από όλη τη Μικρά Ασία. Ελληνικοί Σύλλογοι της πόλης ήταν οι «Ελλάς» και «Αθηνά». Δεν ήταν λίγοι οι Έλληνες που δραστηριοποιούνταν εμπορικά, εκτός της περιοχής τους και των παράκτιων λιμανιών, σε διάφορες περιοχές όπως στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, ακόμα και στην Αίγυπτο και τη Ρωσία. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη συνθήκη της Λοζάνης, οι Έλληνες κατέφυγαν στην Ελλάδα στα 1924. Στην πόλη διασώζονται ακόμη ελληνικές εκκλησίες και παρεκκλήσια, λίγα παλιά αρχοντικά, ενώ λειτουργεί και Αρχαιολογικό Μουσείο με Αρχαία Ελληνικά και Ρωμαϊκά εκθέματα κλπ, κλπ. Και τι δεν μας είπε ακόμη η Κυρία Χριστίνα μας! Όλα τα ήξερε. Χαρτί και καλαμάρι!
Πολλοί εκδρομείς, με ρίζες Καππαδοκικές και με επικεφαλής τον Πρόεδρο του Συλλόγου της Μπάφρας κ. Σάββα, επισκέφτηκαν τρία χωριά της Ανατολικής Καππαδοκίας, πιο κοντά στην Αρμενία, όπου ζούσαν και πρόκοβαν οι πρόγονοί τους. Εκεί οι λιγοστοί κάτοικοι που είχαν απομείνει και διατηρούσαν ακόμη ολόπικρες θύμισες, τους αγκάλιασαν και τους φιλοξένησαν σαν αγαπημένα αδέρφια που τα χώρισε η μαύρη μοίρα κι είχαν χρόνια πολλά ν’ ανταμώσουν. Τι συνάντηση κι εκείνη! Γύρισαν όλοι με δάκρυα στα μάτια…
Προσωπικά είχα κι εγώ τη χαρά να συναντηθώ με τον κυρ Αντώνη στη Σινασό –«Μουσταφά πασά» στα τούρκικα, με τα υπέροχα ελληνικά αρχοντικά που στέκουν αψευδείς μάρτυρες της σπουδαίας ελληνικής παροικίας πριν την ανταλλαγή μουσουλμάνων και χριστιανών στα 1924.
-Οι πρόγονοί μου είναι από την Καστοριά, μου είπε με μισο-ελληνικά, μισο-τουρκικά και μισο-αγγλικά, ενώ έβραζε υπαίθρια σε ένα τεράστιο καζάνι και ανακάτευε μια μεγάλη ξύλινη κουτάλα σάλτσα ντομάτας και πιπεριάς.
-Δε μου λες κυρ Αντώνη, είσαι Χριστιανός ή Μουσουλμάνος, τον ρώτησα με τον αέρα του υπερόπτη εκδρομέα και …χριστιανού συνάμα.
-Μουσλίμ, μουσλίμ, μου απάντησε κάθετα, σαν να τον είχα παρεξηγήσει. Αλλά, συνέχισε μετά από λίγο χαμογελαστός, ένας είναι ο Θεός. Και για τους χριστιανούς και για τους μουσλίμ. Εμείς τον λέμε Αλλάχ.
Φεύγουμε ολοταχώς για Προύσα.
-Ξέρετε ποια είναι η πόλη που φαίνεται μπροστά μας, μας ρώτησε μετά από κάποια ώρα η Χριστίνα και με ξύπνησε από τον λαγοΰπνο της κούρασης.
Κανείς μας δεν ήξερε.
-Είναι το Εσκί Σεχίρ!! Εδώ ο Ελληνικός στρατός κατήγαγε μεγάλη νίκη το 1922 και βάδιζε ολοταχώς προς την Άγκυρα. Με ταρακούνησε, λες και μου έριξε ένα μαστραπά παγωμένο νερό στο ζεστό μου κεφάλι.
-Και για την Κόκκινη Μηλιά…, είπα μέσα μου αναστενάζοντας σιωπηρά, ενώ κοίταζα με ολάνοιχτα μάτια, γεμάτα δέος, τον πανέμορφο και τραγικό τούτο τόπο.
Και η Χριστίνα συνέχιζε να μας αφηγείται ασταμάτητα, με λόγο που έρεε σαν γάργαρο νεράκι αλλά και με τα μεγάλα της πράσινα μάτια γεμάτα συγκίνηση, την πικρή ιστορία του νεότερου Ελληνισμού.
Λίγο πριν νυχτώσει, φτάσαμε στην Προύσα (Bursa). Μια πόλη των τριών εκατομμυρίων, καταπράσινη, πανέμορφη, σύγχρονη, ζωντανή! Μια πόλη με το μεγαλοπρεπές ηρώο του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ να δεσπόζει στην ομώνυμη λεωφόρο μεγαλόπρεπα και καβάλα στο άλογο. Και στις τέσσερις πλευρές του ηρώου να φωτίζουν τα αργυρά γράμματα που μιλούν για τη μεγαλειώδης νίκη του Πατέρα της Νεότερης Τουρκίας των 85 εκατομμυρίων εναντίον των «κατακτητών» Yunan…
Τι να μας πρωτοπεί η Χριστίνα μας και για την Προύσα! Όλα στενάχωρα.
Αλλά κι εγώ τι να πρωτογράψω για την πρωτόγνωρη αυτή εμπειρία που μου πρόσφερε ο Πολιτιστικός Σύλλογος της Μπάφρας! Όμως, όσο κουραστικός κι αν γίνομαι, τούτο δεν μπορώ να αποφύγω: Ήταν μια ακόμα συνάντηση που είχα σε ένα πρατήριο όπου κάναμε μια στάση πριν την Προύσα. Καθώς βρήκα μια συκιά από την οποία προσπάθησα να φτάσω ένα …παραγινομένο σύκο, την ίδια στιγμή σηκώθηκε από δίπλα ένας ηλικιωμένος κύριος, που καθόταν με την πολυμελή παρέα του, και με πλησίασε προσφέροντάς μου ευγενικά σε ένα γυάλινο βάζο μαύρα μεγάλα και ωραιότατα σύκα. Δεν μου μιλούσε. Μόνο μου χαμογελούσε. Νόμιζα πως ήταν συνταξιδιώτης από το δεύτερο λεωφορείο. Πήρα ένα αλλά αυτός συνέχιζε να μου προσφέρει.
-Ευχαριστώ πολύ, του είπα.
-Sorum denim, μου απάντησε πάντα ευγενικά και χαμογελαστά.
Κατάλαβα! Μου ήρθε στο νου μου ο σοφός λόγος του παγκόσμιου Σοφοκλή: «Ως χαρίεν ο άνθρωπος όταν άνθρωπος ει». Και βέβαια ο Σοφοκλής εννοούσε τον κάθε άνθρωπο χωρίς ταμπέλες. Έλα όμως που ο πόλεμος τον κάνει άγριο θεριό!
Γυρίσαμε στα πάτρια παίρνοντας στο νου και στην καρδιά μας πλήθος εικόνες και μνήμες. Γλυκές και πικρές. Μελαγχολικές και ευχάριστες μαζί. Πάνω απ’ όλα, θέλω να πιστεύω, γυρίσαμε πιο σοφοί και πιο ανθρώπινοι. ”
Ακολουθήστε το
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
