-
Γράφει η Βούλα Λεοντίδου Πλάτωνα
Το σταφύλι είναι αναμφισβήτητα ο βασιλιάς του Σεπτεμβρίου. Πλήθος ποιήματα και τραγούδια έχουν γραφτεί για το αμπέλι, το σταφύλι και το κρασί, αλλά και πολλοί μύθοι μας έρχονται από τα βάθη των χρόνων, που πέρα από την ευχάριστη και όμορφη διήγησή τους, μας πληροφορούν, με τον χαριτωμένο και παράλογο τρόπο του παραμυθιού, για το αμπέλι , το σταφύλι και το κρασί, την ύπαρξή τους και την πορεία τους στο χρόνο. Ας γνωρίσουμε κάποιους από αυτούς.
Ενας μύθος μας λέει πως ο Θεός Διόνυσος είχε έναν ακόλουθο τον ‘Αμπελο . Κάποια μέρα που ο ‘Αμπελος έτρεχε πάνω σε ένα άγριο άλογο έπεσε και σκοτώθηκε. Ο Διόνυσος πολύ λυπήθηκε και παρακάλεσε τον Δία να τον μεταμορφώσει σε ένα φυτό. Ο Δίας τότε τον μεταμόρφωσε σε φυτό, στο οποίο έδωσε το όνομα του άτυχου νέου. ‘Αμπελος!
Ενας άλλος μύθος μας λέει πως ο Στάφυλος ήταν βοσκός του βασιλιά της Αιτωλίας Οινέα . Κάποια μέρα ο Στάφυλος πρόσεξε πως, τα ζώα που έτρωγαν ένα συγκεκριμένο φυτό, ήταν περισσότερο ανεπτυγμένα. Τότε μάζεψε τους καρπούς του φυτού και τους πήγε στον βασιλιά . Ο Οινέας ενθουσιάστηκε από την νοστιμιά του καρπού, αλλά και από τον χυμό που βγήκε, όταν τον έλιωσε. Ονόμασε λοιπόν τον χυμό οίνο, από το όνομά του και τον καρπό στάφυλο, από το όνομα του βοσκού.
‘ Ομορφος είναι και ο μύθος της γέννησης του Διόνυσου. Ο Δίας είχε ερωτευτεί την ωραία Σεμέλη, όταν πήγαινε όμως να την συναντήσει, πήγαινε ως άνθρωπος και οχι ως θεός. Η Ηρα έπεισε την Σεμέλη, που κυοφορούσε το παιδί του Δία, να του ζητήσει να εμφανιστεί μπροστά της ως θεός. Μάταια ο Δίας προσπαθούσε να της αλλάξει γνώμη, εκείνη το ζητούσε ως ένδειξη της αγάπης του. Οταν όμως ο Δίας παρουσιάστηκε στην αγαπημένη του ως θεός η εκτυφλωτική του λάμψη και οι κεραυνοί που ξέφευγαν από τα χέρια του έκαψαν την όμορφη Σεμέλη. Ο Δίας πρόλαβε την τελευταία στιγμή και πήρε το παιδί που κυοφορούσε και το έβαλε στο μηρό του και το έραψε πάνω από το γόνατο . Εκεί στον μηρό του Δία κυοφορήθηκε ο Διόνυσος. Η γέννησή του πάνω από το γόνατο του Δία συμβολίζει το κλήμα και τον νέο βλαστό που ξεπετάγεται από τους κόμπους – τα γόνατα- του φυτού, για να δώσει τους καρπούς!
Εξυπνος και διδακτικός βέβαια και ο μύθος του Αισώπου που μας λέει για τη αλεπού και τα σταφύλια . Η αλεπού που δεν μπορούσε να φτάσει τα νόστιμα και ζουμερά σταφύλια, με την κακογλωσσιά της, τα έβγαλε όλα ξινά. Γιαυτό και λέμε συχνά, γι’ αυτούς που ο φθόνος τους περισσεύει , «οσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια».
Ομως και στην ποίηση το αμπέλι και το κρασί κρατούν περίοπτη θέση . Στην Ιλιάδα – 8ος πΧ αιών – ο Ομηρος μας λέει
«Κι απ το κροντήρι βάζοντας κρασί στις κούπες, κάτω το ξέχυναν ,
και τους αθάνατους θεούς ανακαλιούνταν.»
Και ο Αλκαίος συμβουλεύει ,”Μήδεν άλλον φυτεύσεις πρότερον δένδρον, αμπέλω»”
.Δηλαδή, πρώτα απ’ όλα τα άλλα δέντρα να φυτεύσεις αμπέλι !
Στα ακριτικά τραγούδια ακόμα και τον χάροντα προσκαλούν να πιεί κρασί .
“Καλώς μας ήρτε ο χάροντας να φα’ να πιεί μιτά μας,
να πιεί γλυκόποτον κρασίν που πίουν φουμισμένοι
να πιει γλυκόποτον κρασίν που πίουν οι γουμένοι
όπου το πιουν οι ευμενείς και πέφτουν και κοιμούνται
όπου το πίουν οι άρρωστοι και βρέθουνται γιαμένοι “
Ενω οι Επτανήσιοι τραγουδούν με τον χαριτωμένο τους τρόπο.
“Που πας αφέντη μέρμηγκα και είσ’ αρματωμένος
αμπέλι έχω στην Βλαχιά και πάω να το τρυγήσω “
Και εδώ στα δικά μας, ας χαρούμε τον Κρυστάλλη που μας λέει .
“Το λέει ο πετροκότσιφας στο δροσερό τ’ αυλάκι
το λεν στα πλάγια οι πέρδικες στην ποταμιά τ’ αηδόνια
το λεν στα αμπέλια οι λυγερές ,το λεν με χίλια γέλια
το λέει η Γκόλφω η όμορφη, το λέει με τα τραγούδια .
Αμπέλι μου πλατύφυλλο και κοντοκλαδεμένο
δέσε σταφύλια κόκκινα να μπω να σε τρυγήσω
να κάνω αθάνατο κρασί μοσχοβολιά γεμάτο …”
Ας κλείσουμε όμως τούτη την μικρή διαδρομή με δύο Ζιτσαίες ποιήτριες, την Αθηνά Δρόσου – Μάλλιου και την Χρυσάνθη Ζιτσαία .
“Σταφύλια μοσχομυριστά,γλυκά ,κεχριμπαρένια
κόβουν με χάρη οι τρυγητές,μεθάει το σπουργίτη,
σφήκες και μέλισσες γλεντούν σε χρυσαφένια ρόγα
κι οι κόποι του αμπελουργού μαζεύονται στο σπίτι .”
Μας λέει η Αθηνά, ενώ η Χρυσάνθη Ζιτσαία γεμάτη νοσταλγία και αγάπη για το χωριό της ,θα πεί.
“ Παλιό κρασί του στοχασμού, της έγνοιας κεχριμπάρι Ήλιε χρυσήλιε του Μαγιού ,του Αυγούστου εσύ φεγγάρι Αυγερινέ της θύμησης του νόστου χρυσαστέρι
από το κλίμα πούβαλε της βάβως μου το χέρι ! “ Και αλλού .
“Της Ζίτσας το γλυκό κρασί βάλσαμο κι άγιο ανάμα
σαν ηλιαχτίδα ολόφεγγο μαλαματένιο θάμα !
