Το φετινό καλοκαίρι ξεκινά για τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση με το «Γιατί ’ναι μαύρα τα βουνά», ένα μυσταγωγικό μουσικό τριήμερο αφιερωμένο στις μουσικές κουλτούρες των Νοτίων Βαλκανίων, που θα πραγματοποιηθεί από τις 9 έως τις 11 Ιουνίου στην Κόνιτσα, σε επιμέλεια του βραβευμένου με Γκράμι παραγωγού Κρίστοφερ Κινγκ. Το φεστιβάλ συνδυάζει τον παραδοσιακό ήχο των Βαλκανίων, τους τραπ/χιπ χοπ αυτοσχεδιασμούς και το εθνογραφικό σινεμά, επιχειρώντας να διερευνήσει το πώς η μουσική παράδοση των περιοχών αυτών εξελίχθηκε, άλλαξε, απορροφήθηκε και εκδηλώθηκε στον 21ο αιώνα.
Ο Κινγκ, γνωστός στο ελληνικό κοινό από το βιβλίο του «Ηπειρώτικο μοιρολόι» (εκδόσεις Δώμα, 2018), είναι ένας σημαντικός εθνομουσικολόγος, παραγωγός και πρεσβευτής της παραδοσιακής μουσικής που οραματίζεται ένα δημόσιο πρόγραμμα που θα φωτίσει και θα εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για τους μουσικούς πολιτισμούς κατά μήκος των βόρειων ελληνικών συνόρων. Ο ίδιος πιστεύει ότι η μουσική δεν είναι κάτι στατικό και ομοιογενές, αλλά ένα σύνθετο ανθρώπινο φαινόμενο που δεν έχει σύνορα και συγχρόνως λειτουργεί ως φακός που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τον πολιτισμό και την ιστορία.
Περιλαμβάνοντας στο πρόγραμμά του από δίσκους γραμμοφώνου 78 στροφών με δημοτικά τραγούδια από τη συλλογή του Κρίστοφερ Κινγκ έως μουσικούς και χορευτές από τις δύο πλευρές των βόρειων ελληνικών συνόρων, αλλά και τις προβολές σπάνιων ταινιών του Τζον Κοέν και των αδερφών Μανάκια, το «Γιατί ’ναι μαύρα τα βουνά» είναι ένα τριήμερο που γιορτάζει τον μουσικό πολιτισμό της περιοχής με μουσικά και χορευτικά σύνολα και ταινίες. Θα ακουστούν πολυφωνικά τραγούδια από τη νότια Αλβανία και τη βόρεια Ελλάδα με τις Ισοκράτισσες, βιολιστικά ηπειρώτικα ντουέτα με τους Κώστα Καραπάνο και Aurel Qirjo, ελληνικό χιπ χοπ και τραπ με samples από 78άρια των νότιων Βαλκανίων με τους Νέγρο του Μοριά και Odydoze, σάζι από την κεντρική Αλβανία με κλαρίνο, ακορντεόν, ντέφι και τραγούδι με τους Vasil Ziu και The Soul of Myzeqe, αστική μουσική και παραδοσιακή μουσική των χωριών της Βόρειας Μακεδονίας με το Bajsa Arifovska Folk Group και παραδοσιακή χορευτική μουσική από τη Θράκη με την Εβρίτικη Ζυγιά.
Αυτά τα σπουδαία μουσικά συγκροτήματα και τραγουδιστές και από τις δύο πλευρές των ελληνικών συνόρων έχουν προσκληθεί για να παρουσιάσουν τη μουσική τους με τη συνοδεία χορευτών. Χορευτικές ομάδες της Ηπείρου έχουν επίσης κληθεί να συνεργαστούν. Καθεμία από τις μέρες της εκδήλωσης, ο Κρίστοφερ Κινγκ θα κάνει μια σύντομη παρουσίαση βασισμένη σε εμπορικές ηχογραφήσεις που έγιναν μεταξύ 1913 και 1958 και προέρχονται από το προσωπικό του αρχείο.
Το τριήμερο «Γιατί ’ναι μαύρα τα βουνά» συστήνεται ως μια πνευματική εμπειρία που δεν θυμίζει σε τίποτα παραδοσιακό πανηγύρι. Απόδειξη ο εκρηκτικός μουσικός σχηματισμός του Νέγρου του Μοριά με τον Odydoze, δύο τολμηρών καλλιτεχνών που, έπειτα από παραβιάσεις ρευστών μουσικών συνόρων, παρουσιάζουν το «τραμπέτικο»: μια ολόφρεσκη, τολμηρή μείξη τραπ/χιπ χοπ με το ρεμπέτικο τραγούδι. Ένα εγχείρημα που αβίαστα μας εξηγεί πως, όταν το παλιό ενώνεται με το νέο, μπορεί να προετοιμάσει το έδαφος για νέα είδη, κανόνες και εξαιρέσεις.
Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων βραδιών (Παρασκευή και Σάββατο), θα προβληθεί ταινία σχετική τόσο με την περιοχή όσο και με τη μουσική της. Τις προβολές θα πλαισιώσουν ο Κρίστοφερ Κινγκ καθώς και ο Atanas Chuposki, επικεφαλής κινηματογραφολόγος της Ταινιοθήκης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας.
Οι τρεις μέρες μουσικής, χορού και σπάνιου κινηματογράφου από τις δύο πλευρές των βόρειων ελληνικών συνόρων υλοποιούνται σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση σε συνεργασία με τον Δήμο Κόνιτσας και φιλοξενούνται στο σπίτι της Χάμκως, ένα πραγματικό και νοητό κέντρο της νότιας βαλκανικής μουσικής. Ανάμεσα σε επιβλητικά βουνά, μύθους και θρύλους, το σπίτι της Χάμκως –της μητέρας του Αλή Πασά των Ιωαννίνων– είναι μια καλοκρυμμένη χρονομηχανή στην πεδιάδα της Κόνιτσας. Ιστορικό και διατηρητέο μνημείο που κάποτε το περιέβαλλε ένας ψηλός περίβολος με πολεμίστρες και μυστικές εισόδους, το συγκρότημα κτιρίων του αρχοντικού της Χάμκως μεταφέρει απευθείας τον επισκέπτη στον 18ο και 19ο αιώνα· σημείο συνάντησης ανθρώπων και παραδόσεων των Βαλκανίων, αλλά και γόνιμο έδαφος για να τεθούν τα στέρεα θεμέλια του εδώ και τώρα. Σήμερα, λίγα είναι αυτά που παραμένουν ακέραια στον αρχαιολογικό χώρο: η επιβλητική τοξωτή είσοδος, ο υπερυψωμένος πύργος, κάποια βοηθητικά κτίρια, καθώς και τμήματα από τον πανύψηλο περίβολο του συγκροτήματος.
Σπίτι της Χάμκως, Κόνιτσα
9-11 Ιουνίου 2023, 20.30-23.30
