Το 1888 ανακαλύφθηκε το φιλμ σε ρολό από τον Τζορτζ Ίστμαν, ο οποίος κατασκεύασε την πρώτη φωτογραφική μηχανή – κουτί και κάπως έτσι η φωτογραφία άρχισε σιγά σιγά να “κατακτά” τον κόσμο. Λίγα χρόνια αργότερα ανακαλύφθηκε και η φωτογραφία χρώματος από τον φυσικό James Clerk Maxwell και τον 20ο αιώνα ξεκίνησε η μαζική παραγωγή φωτογραφικών μηχανών. Βέβαια, πέρασαν αρκετά χρόνια έως ότου η φωτογραφική μηχανή μπει σε κάθε νοικοκυριό. Τα πρώτα χρόνια τη χρήση τους γνώριζαν οι φωτογράφοι, επάγγελμα το οποίο άρχισε να γίνεται περιζήτητο.
Οι πρώτες φωτογραφικές μηχανές δεν ήταν εύκολες στη χρήση. Ήταν ξύλινες με φυσούνα και τις στήριζαν πάνω σε τρίποδα, λόγω βάρους. Πίσω από το κουτί της φωτογραφικής μηχανής του τότε, ήταν ένα μαύρο κάλυμμα που χωρούσε δεν χωρούσε καλά-καλά όλο τον φωτογράφο. Η μηχανή ήταν βαμμένη ανάλογα με το γούστο του φωτογράφου και διακοσμημένη με διάφορες φωτογραφίες, που είχαν τραβηχτεί από τον φωτογράφο ή προέρχονταν από καρτ-ποστάλ, για να είναι πιο εντυπωσιακές. Ορισμένες μηχανές εκτός από τον έντονο χρωματισμό τους, είχαν πάνω τους πολύχρωμες χάντρες και καθρέπτες.
Η φωτογραφηση ήταν επίσης μια χρονοβόρα διαδικασία. Αφότου ο φωτογράφος τελείωνε στο στήσιμο των “μοντέλων” και τραβούσε τη φωτογραφία, χρησιμοποιούσε το αρνητικό υγρό που είχε κάτω στον τρίποδα, κουνούσε το χαρτί και τότε άρχισε να εμφανίζεται η φωτογραφία. Αφού τη σκούπιζε, την ψαλίδιζε και έκανε ένα πλαίσιο σαν κέντημα.
Οι πλανόδιοι φωτογράφοι βρίσκονταν σε κεντρικά σημεία της πόλης τα περασμένα χρόνια και τραβούσαν φωτογραφίες τους τουρίστες και τους επισκέπτες μπροστά από σημαντικά αρχαία μνημεία. Σε αυτούς οφείλουμε πολλές από τις ιστορικές φωτογραφίες της πόλης του περασμένου αιώνα. Πολλοί στέκονταν σε συγκεκριμένα σημεία και είχαν και δικό τους σκηνικό διάκοσμο.
Στις περισσότερες μηχανές ο φακός και η φυσούνα άνηκαν σε ρωσικές μηχανές, ενώ ορισμένες προέρχονταν από μηχανές – φυσούνες Zeis και Ica, της περιόδου 1910-1920. Οι μηχανές αυτές διέθεταν ένα απλό σύστημα ταχυτήτων κι ένα μεταλλικό κλείστρο, που βρίσκονταν μέσα στα στοιχεία του φακού….
Οι πρώτοι υπαίθριοι φωτογράφοι εμφανίζονται στην Ελλάδα γύρω στα 1912 – 1913. Με το επάγγελμα αυτό ασχολούνται ορισμένοι πρόσφυγες από τη Ρωσία, το 1916 – 1918 και από τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη, το 1922. Επειδή δεν διαθέτουν τα μέσα για να εκτυπώσουν το αρνητικό σε σκοτεινό θάλαμο, το ξαναφωτογραφίζουν πάνω σ’ ένα άλλο φωτογραφικό χαρτί. Γι’ αυτό δεν χρησιμοποιούν αρνητική πλάκα, αλλά ένα φωτογραφικό χαρτί που εκτίθεται στο κάτω μέρος της μηχανής τους.
Ο παλιός υπαίθριος και πλανόδιος φωτογράφος δεν υπάρχει, είναι άγνωστος σήμερα στις νεότερες γενιές. Κύριο χαρακτηριστικό του ήταν η μακριά άσπρη μπλούζα και πολύτιμα σύνεργα ο επισμαλτωμένος τσίγκινος κουβάς για το ξέβγαλμα των φαρμάκων από τις φωτογραφίες, μία μεγάλη πετσέτα για να σκουπίζει τα χέρια του, ένα κασελάκι με συρταράκια όλα τα υλικά εκτύπωσης μέσα σε μπουκάλια, μερικά ρολά για δημιουργία σκηνικού και κατάλληλου φόντου ανάλογα την περίσταση.
Αν η φωτογραφία, σαν θέμα, εντυπωσίαζε το φωτογράφο, την ξανατύπωνε για να την τοποθετήσει στο διπλανό τμήμα της μηχανής, όπου ήταν η βιτρίνα της δουλειάς του. Συγκεκριμένα, στα Ιωάννινα, τον συναντούσαμε πριν από μερικές δεκαετίες στο παρκάκι του Ρολογιού.
Αυτός ήταν ο πλανόδιος φωτογράφος που κράτησε ως το 1970 περίπου , μόνο για ταυτότητες.
Με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας τα κοινωνικά δεδομένα άλλαξαν και το επάγγελμα του πλανόδιου φωτογράφου σταμάτησε να υπάρχει.
Πλανόδιος Φωτογράφος: Ένα επάγγελμα που συνέβαλε στην ιστορική μνήμη
