Η ομάδα «για την Πρέβεζα», στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να καταγράψει και να θυμίσει τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας, σε συνεργασία με το Πρώτο Δημοτικό Σχολείο και την καθηγήτρια μουσικής Ελένη Μυζίκου, θα αναβιώσουν το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής «Τα Πάθη του Χριστού».
Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής μικρές παρέες παιδιών, περιφέρονταν στους δρόμους της πόλης και των χωριών, κρατώντας ένα καλάθι σκεπασμένο με ένα μαύρο πανί σε ένδειξη πένθους και ένα μικρό ξύλινο σταυρό στερεωμένο στη λαβή του. Τα παιδιά πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και έψαλλαν τα «Πάθη», ενώ οι νοικοκυρές τους έδιναν αυγά, ή χρήματα.
Τα «Πάθη» είναι ένα δημοτικό τραγούδι, που ιστορεί τη σύλληψη, τα πάθη, την σταύρωση του Χριστού και τον πόνο της Παναγίας και τραγουδιέται σε λυπητερό σκοπό, σαν μοιρολόι. Το τραγούδι αυτό, απαντάται σε πολλές περιοχές, από την Ήπειρο και τη Μακεδονία, μέχρι τα Δωδεκάνησα και τη μικρά Ασία και είναι επίσης γνωστό ως «μοιρολόι της Παναγιάς». Το μοιρολόι αυτό θα τραγουδήσουν στην κεντρική αγορά της πόλης μας, μαθήτριες του Πρώτου Δημοτικού Σχολείου.
Παραθέτω εδώ την εκδοχή που τραγουδιέται τη Μεγάλη Παρασκευή το πρωί στην περιοχή μας, όπως την κατέγραψα πριν από χρόνια.
Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,
σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται.
Σήμερα βάλανε βουλή οι άνομοι Εβραίοι,
οι άνομοι και τα σκυλιά και τρεις-καταραμένοι,
για να σταυρώσουν το Χριστό τον πάνταβασιλέα
και ο κύριος εθέλησε να μπει σε περιβόλι,
να λάβει δείπνο μυστικό να τον συλλάβουν όλοι.
Η Παναγία η Δέσποινα καθόταν μοναχή της,
τις προσευχές της έκανε για τον μονογενή της.
Φωνή της ήρθε εξ ουρανού και απ’ Αρχαγγέλου στόμα:
-Πάψε κυρά μ’ τις προσευχές, πάψε και τις μετάνοιες,
τον γιόκα σου τον πιάσανε και στα καρφιά τον πάνε,
και στου Πιλάτου την αυλή, εκεί τον τυραννάνε.
-Χαλκιά-χαλκιά φτιάξε καρφιά, φτιάξε τρία περόνια,
και κείνος ο παράνομος βαρεί και φτιάχνει πέντε.
-Εσύ Χαλκιά πού τα ‘φτιαξες, πρέπει να μας διδάξεις.
-Τα δυο βάλτε στα πόδια του, τ’ άλλα τα δυο στα χέρια,
το πέμπτο το φαρμακερό μπείξτε το στην καρδιά του,
να τρέξει αίμα και νερό να λιγωθεί η καρδιά του.
Η Παναγία σαν τα άκουσε πέφτει για να πεθάνει,
σταμνί νερό της ρίξανε και δύο κανάτια μόσχο.
Και αφού της ήρθε ο λογισμός και αφού της ήρθε ο νους της,
ζητά μαχαίρι να σφαγεί, γκρεμό να πάει να πέσει.
-Μη σφάζεσαι μανούλα μου, σφάζονται οι μάνες όλες,
μην κρέμεσαι μανούλα μου, κρέμονται οι μάνες όλες.
Η Μάρθα και η Μαγδαληνή και η μάνα του Λαζάρου,
και του Ιακώβου η αδερφή και οι τέσσερις αντάμα,
επήρανε στρατί-στρατί, στρατί το μονοπάτι,
το μονοπάτι τσ’ έβγαλε μπρος του ληστού την πόρτα.
– Άνοιξε πόρτα του ληστού και πόρτα του Πιλάτου
κι η πόρτα από το φόβο της ανοίγει μοναχή της.
Τηράει δεξιά, τηράει ζερβα, κανένα δεν γνωρίζει,
τηράει και δεξιότερα, βλέπει τον Άγιο Γιάννη.
-Εσύ Άι-Γιάννη πρόδρομε και βαπτιστή του γιου μου,
μην είδες τον εγιόκα μου και σε διδάσκαλό σου;
-Δεν έχω στόμα να σου πω, γλώσσα να σου μιλήσω,
δεν έχω χεροπάλαμο να σου τον αποδείξω.
Βλέπεις εκείνο το γυμνό τον παραγυμνωμένο,
όπου φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο
και που φορεί στην κεφαλή αγκάθινο στεφάνι;
Εκείνος είναι ο γιόκας σου και με διδάσκαλος μου.
Σιγά τον πλησίασε, σιγά τον πλησιάζει.
-Δε μου μιλείς παιδάκι μου, δεν μου μιλείς παιδί μου…
-Τί να σου πω μανούλα μου, τι να σου ‘μολογήσω,
το Μέγα Σάββα το πρωί, κατά το μεσονύχτι,
σημαίνει ο ουρανός, σημαίνει η γης σημαίνουν τα επουράνια,
σημαίνει και η Αγία Σοφία, το μέγα μοναστήρι.
Όποιος το ακούει σώζεται και όποιος το νιώθει αγιάζει
και όποιος το παρακουρμαστεί, παράδεισο θα λάβει,
παράδεισο και λίβανο, από τον Άγιο Τάφο.
Η ομάδα «για την ΠΡΕΒΕΖΑ» εκφράζει ένα από καρδιάς ευχαριστώ στη διεύθυνση του Πρώτου Δημοτικού Σχολείου Πρέβεζας, την καθηγήτρια μουσικής κυρία Ελένη Μυζίκου και τις μαθήτριες του σχολείου, για την άψογη συνεργασία!
Να σημειώσουμε πως η απαρχή του δημοτικού αυτού τραγουδιού χάνεται στο παρελθόν και πως μειωτικές εκφράσεις που εμπεριέχονται σε αυτό, δεν απηχούν απόψεις της ομάδας, ενώ για προφανείς λόγους δεν διδάχτηκαν στις μαθήτριες που θα τραγουδήσουν το μοιρολόι κατά την αναβίωση του εθίμου.
Κείμενο Τσώλης Α. Ευάγγελος
