-
Γράφει ο Κώστας Παπαθεοδώρου
Το ΕΣΥ είναι μια υπέροχη υγειονομική δομή που οσονούπω κλείνει 40 χρόνια ζωής. Μια υπέροχη ιδέα που γεννήθηκε το 1983 και παρά τις αντιδράσεις και τις περιπέτειές του, οφειλόμενες κυρίως στην πολεμική εναντίωση των τότε «Επαγγελματιών της Υγείας», έμεινε όρθιο και εν πολλοίς στις μεγάλες συλλογικές και ατομικές δοκιμασίες κράτησε όρθια την ελληνική κοινωνία.
Ήταν 16 Δεκεμβρίου 1983, όταν ψηφίστηκε από τη Βουλή ο πρώτος νόμος για το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ). Πρόκειται για ιστορική μεταρρύθμιση στον χώρο της Υγείας. Και φέρει την ανεξίτηλη τη σφραγίδα του Ανδρέα Παπανδρέου και του Γεώργιου Γεννηματά, ο οποίος στη βουλή τότε είχε δηλώσει: «Ναι, μπορούμε. Μπορεί το Εθνικό Σύστημα Υγείας να ανταποκριθεί, αλλά με την προϋπόθεση ότι είναι πραγματικά εθνικό, σύστημα υγείας».
Δηλαδή ολοκληρωμένο σύστημα που θα καλύπτει τις ανάγκες όλων των πολιτών, σε πανεθνικό επίπεδο. Σύνολο μονάδων και υπηρεσιών που θα έχει λειτουργική σύνδεση και συνεργασία, με στόχο την προστασία της υγείας των πολιτών. Σύστημα που δεν θα εστιάζει μόνο στην αντιμετώπιση της αρρώστιας, αλλά και στην πρόληψη και στην προαγωγή της υγείας των πολιτών, με κορωνίδα την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Σύστημα παροχής δωρεάν υπηρεσιών, με νέα νοσοκομεία, περιφερειακά και νομαρχιακά -δημιουργία υποδομών και εξοπλισμό τους- ισότιμη πρόσβαση των πολιτών σε αυτά, Κέντρα Υγείας και τη δημιουργία του ΕΚΑΒ.
Η ιδέα για το ΕΣΥ ήδη είχε «ωριμάσει» μέσω της επεξεργασίας σχεδίου για τη δημόσια Υγεία από ομάδα πρωτοπόρων γιατρών (Παρασκευάς Αυγερινός, Φραγκλίνος Παπαδέλης, Άρης Σισσούρας, Πάνος Οικονομίδης και άλλων) αλλά και συνδικαλιστών στο πλαίσιο του προγράμματος του ΠΑΣΟΚ για την οικονομία και την κοινωνία -που συνέτασσε η, υπό τον Απόστολο Λάζαρη, επιτροπή προγραμματισμού και ανάπτυξης.
Και μόνο το ότι άνοιξαν τόσα νοσοκομεία στην περιφέρεια και απέκτησαν περίθαλψη και οι φτωχοί άνθρωποι που πέθαιναν στο σπίτι γιατί δεν είχαν χρήματα, ήταν αρκετό.
Σαράντα χρόνια μετά το ΕΣΥ, από ένα σημαντικό λειτουργικό σύστημα απαξιώνεται διαρκώς- σκοπίμως ενίοτε- σε συνονθύλευμα ασυντόνιστων υπηρεσιών.
Τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας λειτουργούν υπό συνθήκες «ασφυξίας», με «κουρεμένους» προϋπολογισμούς, αποδεκατισμένο προσωπικό – που δεν μπορεί να πάρει ούτε ρεπό- και σοβαρές ελλείψεις σε υλικά. Την τελευταία δεκαετία το προσωπικό στα δημόσια νοσοκομεία και στα Κέντρα Υγείας μειώθηκε κατά περίπου 20 χιλ. άτομα, εξαιτίας των συνταξιοδοτήσεων και του «παγώματος» των προσλήψεων.
Με άλλα λόγια το ΕΣΥ βγαίνει στη σύνταξη: Το 70% των γιατρών που στηρίζει το σύστημα όλα αυτά τα χρόνια έχει «γεράσει» βιολογικά και επαγγελματικά και περιμένει την αναγκαστική συνταξιοδότησή του. Την ίδια ώρα, ο αριθμός των ασθενών αυξάνεται δραματικά και λόγω των συνθηκών σε ανοδική τροχιά είναι και ο αριθμός των ανασφάλιστων πολιτών. Πολλές κλινικές λειτουργούν με διευθυντές και ειδικευόμενους και κάπως έτσι σημειώνεται και ανεξέλεγκτη διαρροή πόρων προς τον ιδιωτικό τομέα.
Ταυτόχρονα όμως, πρέπει να τονιστούν οι υπερπροσπάθειες του προσωπικού να παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας, ενίοτε χωρίς ούτε καν γάζες.
Από την πρόσφατη βιωματική εμπειρία μου σε δημόσια νοσοκομεία που θα περιγράψω παρακάτω, διαπίστωσα αυτή την αυταπάρνηση και την άοκνη προσπάθεια υπό αντίξοες συνθήκες πολλών εργαζομένων να βοηθήσουν τους ασθενείς.
Συμπερασματικά λοιπόν σήμερα το ΕΣΥ, παρά την αναμφισβήτητη προσφορά του, η οποία επιβεβαιώθηκε και κατά τη διάρκεια της πανδημίας κατατρύχεται από τις διαχρονικές παθογένειες της υποχρηματοδότησης, της υποστελέχωσης, της ανεπαρκούς διοίκησης και της έλλειψης σχεδιασμού, καθώς και από αξίες και προτεραιότητες που ανήκουν στην Ελλάδα του χθες και όχι στην Ελλάδα του σήμερα -και ακόμα λιγότερο στην Ελλάδα του αύριο.
Τα χαρακτηριστικά αυτά έχουν ως αποτέλεσμα ένα νοσοκομειοκεντρικό σύστημα υγείας, με ανεπαρκέστατη Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και περιθωριοποιημένη Δημόσια Υγεία-Πρόληψη, ανίκανο να ανταποκριθεί στις ανάγκες υγείας σημαντικού ποσοστού του ελληνικού πληθυσμού, με αποτέλεσμα η Ελλάδα σήμερα να είναι η χώρα με τις υψηλότερες ιδιωτικές δαπάνες υγείας σε όλη την Ευρώπη.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του «διαΝΕΟσις» υπάρχει ανάγκη για ένα “Νέο ΕΣΥ”, το οποίο θα διασφαλίζει την κλινική αποτελεσματικότητα, την οικονομική αποδοτικότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη, με σύγχρονους θεσμούς οργάνωσης, διοίκησης, χρηματοδότησης.
Για τον σκοπό απαιτείται επανασχεδιασμός του νοσοκομειακού χάρτη, με συγχωνεύσεις, αλλαγές χρήσης, δημιουργία νοσοκομειακών συμπλεγμάτων και δικτύων συνεργαζόμενων νοσοκομείων, καθώς και ανακατανομή κλινών, κλινικών και εργαστηρίων.
Και πάντως όλοι συμφωνούν ότι ιδιαίτερο βάρος πρέπει να δοθεί στην ολοκλήρωση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ), η οποία αποτελεί τον αδύναμο κρίκο του συστήματος υγείας στη χώρα μας, αντί να είναι η ραχοκοκαλιά του, όπως συμβαίνει σε όλα τα προηγμένα συστήματα υγείας διεθνώς.
Για την υλοποίηση του “Νέου ΕΣΥ”, απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης.
Η Έκθεση του «διαΝΕΟσις» αλλά και η γνώμη διακεκριμένων λειτουργών και θεσμικών εκπροσώπων της Δημόσιας Υγείας που μίλησα μαζί τους (Λάμπρος, Χρήστος, Βαγγέλης), τάσσονται αναφανδόν υπέρ της ενίσχυσης της Δημόσιας Υγείας.
Αυτό που υπογραμμίζουν είναι ότι πέραν της ενίσχυσης της χρηματοδότησης και των προσλήψεων, απαιτείται άμεση δημιουργία κεντρικής υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας, με ισχυρές διευθύνσεις ανά ΥΠΕ, η οποία θα λειτουργεί σε στενή συνεργασία με την ΠΦΥ και την ΤΑ πρώτου και δεύτερου βαθμού.
Αντ` αυτού, ο πρόσφατος νόμος του υπουργείου Υγείας κατεδαφίζει τις εναπομείνασες λειτουργούσες δομές του ΕΣΥ που κράτησαν ζωντανές με πάθος και αυταπάρνηση λειτουργοί όπως ο ορθοπεδικός του Νοσοκομείου Άρτας Βασίλης Χουλιάρας και ο Μανώλης Φανδρίδης χειρουργός του ΚΑΤ στους οποίους οφείλω ευγνωμοσύνη λόγω της προσωπικής μου περιπέτειας.
Ευγνωμοσύνη οφείλω και στον πρόεδρο του Ι.Σ. Άρτας Βαγγέλη Χαρμπή που οργάνωσε την άμεση μεταφορά μου όπου και όποτε χρειάστηκε.
Αναφέρω μόνον αυτούς και ζητώ συγγνώμη από τους υπόλοιπους που δεν αναφέρω καθότι είναι πολλοί και δεν τους θυμάμαι λόγω της κατάστασης μου.
Οι άνθρωποι αυτοί πέραν της επιστημοσύνης και της αποτελεσματικότητάς τους με έκαναν να νιώσω ασφαλής και αξιοπρεπής πολίτης σύγχρονου κράτους παρέχοντας υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες στα ερείπια του ΕΣΥ.
